Opis obszaru  (potencjału) planowanego do objęcia LSR, w tym opis spójności tego obszaru

 

Rysunek. Granice administracyjne gmin wchodzących w skład LGD

 

Tabela. Powierzchnia LGD w podziale na gminy

  Miękinia Brzeg Dolny Środa Śląska Malczyce Prochowice Ścinawa Wołów Wińsko Rudna Jemielno Pęcław Głogów Razem LGD
powierzchnia w km2 179 94 216 53 103 164 332 249 217 124 64 85 1880
% udział w LGD 9,5 5 11,5 2,8 5,5 8,7 17,7 13,2 11,5 6,6 3,4 4,5 100

Kraina Łęgów Odrzańskich to spójny obszar w jednym obrysie, który spaja 120-kilometrowy odcinek Odry między Wrocławiem a Głogowem. Odra przepływa przez wszystkie gminy LGD: Środa Śląska, Brzeg Dolny, Wołów, Prochowice, Ścinawa Miękinia, Malczyce, Wińsko, Rudna, Jemielno, Pęcław, Głogów (wiejska). Tym samym wszystkie gminy mają status gmin nadodrzańskich. Obszar objęty LSR znajduje się w całości na terenie województwa dolnośląskiego. Powierzchnia LGD wynosi 1880 km2, natomiast liczba mieszkańców na 31.12.2020 127 040.

Wszystkie gminy są gminami wiejskimi lub miejsko-wiejskimi, a liczebność żadnej miejscowości na obszarze nie przekracza 20 tys. mieszkańców.

Określa się, że Odra na tym odcinku zachowała najbardziej pierwotne środowisko przyrodnicze i urozmaicone ukształtowanie krajobrazu doliny rzecznej – dużo starorzeczy, lasów łęgowych, łąk i pastwisk położonych w międzyrzeczu, a na obrzeżach doliny faliste wyniesienia. Obszar ten proponowany jest do ochrony w formie parku krajobrazowego, chociaż niektóre siedliska i gatunki fauny i flory przemawiają za utworzeniem nawet parku narodowego. To właśnie Odra i położone nad nią lasy łęgowe, objęte ochroną w ramach sieci Natura 2000 jako ostoja siedliskowa i ptasia „Łęgi odrzańskie” stały się przyczynkiem do utworzenia na początku XX w. grupy partnerskiej, która w niezmienionym kształcie działa do dziś, formalnie jako Lokalna Grupa Działania Kraina łęgów Odrzańskich. Grupa Partnerska była tworzona przez wiele lat, ewoluowała i zmieniała się, ale zawsze jej celem było wspólne działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszaru Doliny Środkowej Odry ze szczególnym uwzględnieniem ochrony wyjątkowo cennej  przyrody. Rzeka i nadodrzańska przyroda stanowi oś partnerstwa i w dużej mierze decyduje o specyfice LGD. Dodatkowo położenie między dwoma dużymi ośrodkami miejskimi tworzy dla wszystkich gmin potencjał do podejmowania współpracy szczególnie w zakresie rozwoju szeroko rozumianej oferty turystycznej i rekreacyjnej opartej o lokalne zasoby i sygnowanej wspólną marką „Szlaku Odry”.

Spójność krajobrazowo-przyrodnicza

Ze względu na występujące tu rozległe obszary lasów łęgowych to jeden z najcenniejszych obszarów w Polsce i w Europie. Ten odcinek Odry ma największą ilość starorzeczy, z którymi związane są bardzo rzadkie gatunki, takie jak kotewka orzech wodny, salwinia pływająca. Jest to wreszcie raj dla wielu cennych gatunków ptaków. Aby chronić rzadkie siedliska roślin i leśne w tym lasy łęgowe utworzono tu park krajobrazowy, 7 rezerwatów, 4 użytki przyrodnicze, 2 obszary chronionego krajobrazu. W sieci NATURA 2000 znalazło się 10 obszarów, wśród których cały obszar LGD łączą Łęgi Odrzańskie – ostoja siedliskowa i ptasia – jako wyróżnik, a jednocześnie element łączący wszystkie gminy dała podstawę identyfikacji całej grupy oraz oś wspólnej polityki np. w zakresie turystyki czy promocji regionu. Walory przyrodnicze prezentuje kilkanaście utworzonych na tym obszarze ścieżek przyrodniczych. Jednak najpełniej różnorodne środowiska przyrodnicze pokazuje turystyczny (rowerowy i kajakowy) Szlak Odry biegnący po prawym i po lewym brzegu rzeki, łącząc wszystkie gminy tego obszaru. Promocja i rozwój tego szlaku (zarówno w kontekście walorów przyrodniczych jak i kulturowych, historycznych, turystycznych czy żeglarskich), a także koncentracja działań wokół niego należą do głównych celów LGD.

Specyfika i spójność kulturowo – historyczna

Rzeka Odra i przylegające do niej tereny od najdawniejszych czasów przyciągała ludność. Wykorzystywano ją jako szlak wodny do komunikacji i handlu. Okolice Odry były miejscem o dużym zagęszczeniu osad, a potem grodów nadodrzańskich i nadodrzańskich ośrodków rzemieślniczo-handlowych. Od IX wieku od  Chobieni na północ w kierunku Nowej Soli zasiedliło te ziemie plemię Dziadoszan, a na południe Trzebowianie i Ślężanie, po których pozostałością są grodziska posiadające własną formę krajobrazową. Od średniowiecza przez wiele wieków osadnictwo na tym terenie przeżywało swój rozkwit. Nad Odrą wznoszono zamki i siedziby feudalne sięgające początkami XII – XIII wieku m.in. w Wołowie, Prochowicach, Chobieni, a swój odcisk odcisnęli Piastowie. Wiele wsi założonych w tamtym okresie przetrwało do dziś wraz ze starymi urbanistycznymi układami ulic i zagród. W okresie nowożytnym wiejskie okolice ozdabiały okazałe pałace szlacheckie i ogrody, które są świadectwem dawnej epoki. Wiele miast z opisywanego terenu posiada podobną zabudowę charakterystyczną dla śląskich miast (obszerny rynek otoczony kamieniczkami, ratusz): Środa Śląska, Wińsko, Wołów, Prochowice, Rudna. Pasmo nadodrzańskie posiada również niezwykle cenne obiekty leżące na Dolnośląskim Szlaku Cystersów. Jest to przede wszystkim zespół pałacowo-klasztorny w Lubiążu, jeden z największych i najobszerniejszych na Śląsku i w tej części Europy. Monumentalna sylwetka klasztoru jest rozpoznawalnym symbolem tego obszaru – jest on widoczny z wielu punktów widokowych zlokalizowanych w środkowej części odrzańskiej doliny. Opactwo ufundowane w 1175 r. przez Bolesława Wysokiego wywołało ogromny wpływ na życie gospodarcze i kościelne na tym terenie. Klasztor promieniował nie tylko sztuką, ale również kulturą wiejskich upraw i przetwarzania płodów od zbóż po winorośl. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych produktów lokalnych, tj. wina z Winnicy Jaworek nawiązuje do tych wspólnych cysterskich tradycji, podobnie zresztą jak coraz silniejsza uprawa i przetwórstwo jabłek – owoców, które do Polski dotarły właśnie dzięki cystersom.. Kolejnym elementem historycznym związanym z Odrą i łączącym cały obszar są pozostałości po umocnieniach i schronach linii Oderstellung. Całość historii regionu (architektura, krajobraz, społeczność), która przez stulecia definiowana była przez wpływ Odry stanowi dziś źródło nie tylko coraz liczniejszych badań regionalnych, ale także poszukiwania wspólnych odniesień i tożsamości kulturowej, co swoje odbicie znalazło w zapoczątkowanym cyklu seminariów popularno-naukowych i następujących po nich publikacjach w ramach serii „Kronika Łęgów Odrzańskich”. Ukazała się także pierwsza publikacja popularnonaukowa traktująca o dziedzictwie przyrodniczym obszaru KŁO.

 Obecnie droga wodna, jaką jest rzeka Odra po okresie stagnacji oczekuje na rozwój w kierunku turystycznego ożywienia. Samorządy inwestują w rozwój turystycznej infrastruktury rzecznej. Pierwszą poważną inwestycją była budowa mariny w Chobieni (gmina Rudna) – utworzono tu pomosty pływające, pole namiotowe, campingowe i zaplecze sanitarne. Kolejne przystanie – w Ścinawie, Lubiążu, Dziewinie i Brzegu Dolnym czekają na budowę – procesy inwestycyjne są już w trakcie realizacji. Na Odrze z inicjatywy LGD obywają się już lokalne rejsy szkutą „Łęgowa dama” – drewnianą łodzią pasażerską do 11 osób jako swoisty pilotaż turystyki rzecznej. Budowana i rozwijana jest oferta turystyczna bazująca na idei odrzańskich pętli wykorzystująca możliwość dojazdu do wytypowanych miejsc publicznym transportem kolejowym, przede wszystkim w oparciu o linię kolejową między Wrocławiem a Zieloną Górą, zwaną potocznie „Odrzanką”. Trasy kajakowe w ramach Kajakowego Szlaku Odry są integrowane z trasą linii kolejowych, które przecinają Odrę lub do niej przylegają w kilku miejscowościach pomiędzy Wrocławiem a Głogowem zgodnie z hasłem promującym Kolej Na Odrę.

Dzisiejsze działania skupiają się na promocji turystyki aktywnej związanej z kajakowym, i rowerowym Szlakiem Odry poprzez spływy kajakowe, rejsy szkutą z portu Ścinawa i rajdy rowerowe nowopowstałymi ścieżkami rowerowymi po wałach pomiędzy Prochowicami a Malczycami czy ścieżkami po dawnych trasach kolejowych Wołów – Lubiąż, Ścinawa- Prochowice. Warta odnotowania jest działalność Klubu żeglarskiego Marina Chobienia, prowadząca w zatoce portowej szkółkę kajakową. Z drugiej strony promowana jest idea turystyki zrównoważonej w ramach marki „SlowŁęg”, gdzie wspólnie skupiamy się na włączeniu w ofertę turystyczną zasobów lokalnych i budowaniu turystyki tematycznej, zaangażowanej, opartej o doświadczenie i pozytywne emocje.

Odra, nadodrzańska przyroda, specyfika regionu położonego nad rzeką stają się także kanwą projektów artystycznych i sposobem artystycznego wyrazu czy identyfikacji, począwszy od inspiracji muzycznych, np. Odra Orkiestra (także do tworzenia instrumentów muzycznych – projekt Odra Guitars), literacką (Bajki znad Odry), aż po projekty filmowe traktujące o specyfice życia nad rzeką. Informacje o nadodrzańskiej przyrodzie udostępniane są na portalu www.szlakodry.pl, a także przekazywane w nowatorski sposób poprzez utworzenie dzięki oddolnej współpracy  Dźwiękowego Szlaku Odry.

 Spójność gospodarcza i społeczna

Odra przez stulecia stanowiła szlak handlowy i drogę transportu wielu towarów. Tak również było w okresie powojennym. W latach 90 – tych znaczenie Odry jako arterii komunikacyjno- żeglugowej zdecydowanie spadło. Stało się to z powodu mobilniejszego transportu kołowego i zaprzestania wydobycia kopalin w regionie Wałbrzyskim i tym samym transportu Odrą. Przypieczętował to również podział administracyjny kraju, w którym prawy brzeg Odry znalazł się w województwie wrocławskim, a lewy w województwie legnickim. Z uwagi na rzadką sieć dróg i jedynie dwa mosty komunikacyjne na 120 km odcinku rzeki (Lubiąż, Ścinawa) gminy tego obszaru szczególnie część północna i środkowa stały się peryferyjne pod względem gospodarczym i społecznym. Sytuacja ta jednak zmieniła się dzięki między innymi wybudowanym dwóm nowych przeprawom mostowym w Brzegu Dolnym oraz Ciechanowie, a także inwestycjom w zakresie obwodnic drogowych miast oraz budowie kolejnego mostu jako części obwodnicy Głogowa. Inwestycje te wzmocniły i wzmacniają na pewno występujący już w części gmin (np. Miękinia, Głogów) proces suburbanizacji, czyli przenoszenia się mieszkańców dużych ośrodków miejskich/centrów miast do stref podmiejskich lub miejscowości oddalonych o kilka-kilkanaście kilometrów od większych ośrodków. Dzięki położeniu LGD pomiędzy dużymi ośrodkami Wrocławiem i Głogowem i zwiększającej się dostępności komunikacyjnej procesy te mogą stać się wspólne dla wszystkich gmin, które będą się rozwijać w kierunku funkcji usługodawczych – usługi lokalne w zakresie zarówno przestrzeni do życia/zamieszkania, jak i wypoczynku, rekreacji, turystyki oraz realizacji pasji i zainteresowań, rozwoju osobistego.

Wzrasta również szansa dla mieszkańców wsi na uzyskiwanie dodatkowych dochodów z agroturystyki, turystyki, wytwórczości produktów lokalnych, rozwijaniu usług nastawionych na zaspokajanie szeroko rozumianych potrzeb społecznych, w tym rekreacyjnych i edukacyjnych. Wcześniej wdrażana idea ekomuzeum ewoluuje w kierunku zagród edukacyjnych, otwartych pracowni artystycznych,  rękodzielniczych, galerii, ośrodków edukacyjnych prowadzonych przez podmioty prywatne, społeczne czy publiczne. Następuje synergia zachowania lokalnego dziedzictwa i rozwoju przedsiębiorczości. Coraz więcej podmiotów gospodarczych identyfikuje się z regionem, widząc szanse w „markowaniu” swojej oferty jako lokalnej, o wysokiej jakości i rzemieślniczym charakterze. Skracane są łańcuchy dostaw, kładzie się nacisk na budowaniu relacji z klientami,  na tworzeniu oferty i produktów autentycznych, oryginalnych, powiązanych z konkretnym miejscem i konkretnymi osobami, pokazywaniu wartości rękodzieła i rzemiosła. Trendy te wykorzystywane są zarówno w sposób komercyjny, jak i niekomercyjny. Powstają pracownie artystyczne, pojawiają się dizajnerskie wzory nawiązujące do lokalnej przyrody, została utworzona Galeria Rękodzieła “Przystanek Łęgi” w Lubiążu na terenie Opactwa Cystersów. Coraz częściej u podmiotów zajmujących się turystyką (usługi noclegowe) można nabyć lokalne produkty czy dodatkową ofertę warsztatów rękodzielniczych, edukacyjnych, dodatkowych atrakcji realizowanych w partnerstwie z innymi usługodawcami. Podejmowane są wspólne inicjatywy integrujące, sieciujące i budujące markę regionu. Należy tu wymienić np. Akadamię Dizajnu, Łęgową Pętlę Dostaw, system certyfikacji znakiem jakości Kraina ŁĘGÓW ODRZAŃSKICH POLECA. Dodatkowo przygotowane są szlaki tematyczne pod wspólnym brandem Slowłęg o różnej tematyce –kulinarnej, śladami słowiańskich plemion itp.

Gminy w latach 90-tych przedzielone granicą administracyjną były odwrócone tyłem do rzeki. Obecnie widoczny jest proces integrowania samorządów i mieszkańców wokół rzeki Odry poprzez organizację wspólnych imprez, spotkań, warsztatów i realizację wspólnych projektów. Tworzy się nowa tożsamość społeczności nadodrzańskiej zupełnie inna niż powojenna tożsamość ludności napływowej, która funkcjonowała tu przez lata. Poprzez wspólne, wieloletnie wdrażanie programu „Działaj lokalnie” w ramach Funduszu Partnerstwa oraz rozwijanie kolejnych inicjatyw (programów dotacyjnych) wspierających rozwój i aktywność społeczności wiejskich w tym w szczególności w ramach inicjatywy LEADER, budowana jest systematycznie zaangażowana i identyfikująca się z regionem wspólnota mieszkańców Krainy Łęgów Odrzańskich.

Print Friendly, PDF & Email